Rada nadzorcza spółki akcyjnej jest organem, który zajmuje się ochroną praw akcjonariuszy spółki, który w ramach kompetencji określonych w statucie i innych aktach normatywnych kontroluje i reguluje działalność organu wykonawczego. Rada nadzorcza pełni swoje funkcje za pośrednictwem członków rady nadzorczej. Celem tego artykułu jest porównanie wymagania wobec kandydatów na członków rady nadzorczej.
W cz. 2 art. 53 Ustawy Ukrainy „O spółkach akcyjnych” zastrzega się, że tylko osoba fizyczna może być członkiem rady nadzorczej spółki akcyjnej. Akcjonariusze lub osoby reprezentujące ich interesy i / lub niezależni dyrektorzy mogą zostać członkami rady nadzorczej spółki akcyjnej [6] (tłum. własne). Tryb działania przedstawiciela akcjonariusza w radzie nadzorczej określa sam akcjonariusz.
Zgodnie z art. 18 § 1–2 Kodeksu spółek handlowych (KSH), członkiem rady może być tylko osoba fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która nie została skazana za wymienione tam przestępstwa, jeżeli nie upłynęły okresy wskazane w art. 18 § 3. Przepisy karne wymienione w art. 18 § 2 KSH obejmują przestępstwa przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu oraz obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, a także niektóre przestępstwa zagrożone sankcją karną w KSH. Wyliczenie przestępstw, których popełnienie jest zagrożone utratą kwalifikacji do pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, jest wyczerpujące [3, s. 705]. Należy jednak podkreślić, że art. 41 § 1 Kodeksu karnego stanowi, iż sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, „jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem” [1].
Ograniczenie sprawowania mandatu w radzie wynika też z zakazu łączenia stanowisk (art. 387 KSH). Zakaz łączenia stanowisk jest fundamentem dualistycznego systemu organizacji spółki akcyjnej. Dąży on do zapewnienia niezależności sprawowania nadzoru nad prowadzeniem spraw spółki przez rozdzielenie tych funkcji w wymiarze organizacyjnym, kompetencyjnym i personalnym [2, s. 1451]. Ustawodawca w pierwszej kolejności wskazuje na zakaz łączenia funkcji członka rady nadzorczej z funkcjami zarządzającymi (członek zarządu, prokurent, likwidator) lub o charakterze kierowniczym (kierownik oddziału lub zakładu spółki). Celem tej regulacji jest wykluczenie sytuacji, w której w skład organu nadzorującego wchodzą osoby nadzorowane.
Zakaz łączenia stanowisk (podobnie jak postulat niezależności) jest jedną z technik (sposobów) zapobiegania konfliktom interesów oraz ich mitygowania. Wśród sposobów tych można m.in. wyróżnić zakaz dokonywania określonych czynności i przekazanie kompetencji innemu organowi (art. 379 § 1), obowiązek ujawnienia konfliktu interesów i wstrzymania się od rozstrzygania sprawy (art. 377), prawo żądania sądowej kontroli decyzji (art. 422 § 1) [2, s. 1451].
Zgodnie z prawem ukraińskim członkami rady nadzorczej nie mogą być następujące osoby:
• Deputowani Ludowi Ukrainy, członkowie Gabinetu Ministrów Ukrainy, szefowie centralnych i lokalnych organów wykonawczych, organów samorządu lokalnego, personelu wojskowego, notariuszy, urzędnicy prokuratury, sądów, służb bezpieczeństwa, pracownicy policji krajowej, urzędnicy państwowych, z wyjątkiem przypadków, gdy pełnią oni swoje funkcje zarządzając prawami korporacyjnymi państwa i reprezentując interesy państwa lub społeczności terytorialnej. Konstytucja Ukrainy [5] ustanawia zatem ograniczenia działalności osób uprawnionych do pełnienia funkcji władczych, a mianowicie:
- działalność przedsiębiorcza deputowanych, urzędników organów państwowych i lokalnych jest ograniczona przez prawo;
- deputowani ludowi Ukrainy nie mogą mieć innego mandatu przedstawicielskiego ani być w służbie cywilnej;
- warunki dotyczące niezgodności mandatu przedstawicielskiego z innymi działaniami określa ustawa;
- prezydent Ukrainy nie może podejmować innej działalności zarobkowej lub gospodarczej ani być członkiem organu zarządzającego lub rady nadzorczej przedsiębiorstwa nastawionego na zysk;
- członkowie Gabinetu Ministrów Ukrainy, szefowie centralnych i lokalnych organów władzy wykonawczej nie mają prawa łączyć swojej oficjalnej działalności z inną pracą, poza nauczaniem, nauką i twórczością poza godzinami pracy;
- zawodowi sędziowie nie mogą zajmować żadnych innych płatnych stanowisk, wykonywać żadnej innej płatnej pracy, z wyjątkiem pracy naukowej, dydaktycznej i twórczej.
W swoim orzeczeniu Sąd Konstytucyjny Ukrainy stwierdził, że zakaz ww. osób do wchodzenia w skład organów kierowniczych przedsiębiorstw lub organizacji dążących do osiągania zysków, w tym urzędników, którzy wykonują swoje obowiązki na podstawie prawa cywilnego lub umowy o pracę nie są sprzeczne z Konstytucją Ukrainy (tłum. własne) [8]. W tym przypadku zakaz nie obejmuje posiadania i / lub realizacji przez osoby upoważnione do wykonywania funkcji państwa i samorządu lokalnego innych praw korporacyjnych, niezwiązanych z udziałem (członkostwem) w zarządzaniu bieżącą działalnością spółki;
• osoby, którym sąd nie zezwolił na wykonywanie określonej działalności, oraz osoby, które mają wyroki skazujące za przestępstwa przeciwko mieniu, przestępstwa gospodarcze (tłum. własne) [6];
• osoby, które są członkami organu wykonawczego i / lub członkami komitetu audytu (audytora) tej spółki (tłum. własne) [6].
Członkiem rady w Polsce może być zarówno akcjonariusz spółki, jak i osoba nieposiadająca takiego statusu. Dalsze przesłanki kwalifikacyjne może ustanawiać statut spółki, przepis art. 18 § 1 KSH nie stanowi przeszkody dla uregulowania w statucie albo umowie spółki dodatkowych (bardziej surowych) wymogów do pełnienia funkcji członka rady nadzorczej. Mogą one dotyczyć wykształcenia, doświadczenia zawodowego, wieku, braku popełnienia przestępstw innych, niż wymienione w art. 18 § 2 KSH i in. Przesłanki te powinny mieć charakter niedyskryminujący.
Do przyjęcia Ustawy „O spółkach akcyjnych” w 2008 r. na Ukrainie do rady nadzorczej i komitetu audytu mogli zostać wybrani tylko akcjonariusze spółki, wówczas zgodnie z tą ustawą mogą być wybrane dowolne kompetentne osoby. To pozwala wreszcie zrealizować na Ukrainie niezbędne zapewnienie światowych standardów ładu korporacyjnego w zakresie przydziału w radzie co najmniej 25% miejsc dla niezależnych członków, którzy spełniają funkcje wymagane przez spółkę w sposób profesjonalny i kompetentny (tłum. własne) [9]. Ta sama osoba może zostać wybrana do rady nadzorczej więcej niż jeden raz.
Członkowie rady nadzorczej są zobowiązani do wykazania należytej staranności, co wynika z „zawodowego charakteru swojej działalności” (art. 483 § 2). Standard ten może być spełniony tylko przez osoby z kwalifikacjami, wykształceniem i doświadczeniem, które spełniają potrzeby spółki. Dlatego członek rady musi posiadać szczególne umiejętności do wykonywania swojego mandatu: rozumieć wydarzenia i procesy gospodarcze, analizować je i być gotowym do podejmowania decyzji. Powinien być w stanie stworzyć obraz sytuacji w spółce na podstawie informacji uzyskanych od zarządu i biegłego rewidenta, a także ocenić, czy zarząd wystarczająco informuje radę o sprawach spółki. Oczywiście, znajomość kompetencji i funkcjonowania organów spółki akcyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem rady i zarządu, jest również konieczna.
Ustawodawca Polski nie wymaga jednak, aby wszyscy członkowie rady posiadali specjalistyczną wiedzę lub umiejętności, w szczególności w zakresie rachunkowości, zarządzania, ekonomii lub prawa. Oczekiwania jednolitych kwalifikacji mogą prowadzić do nadmiernej jednorodności zarządu. Pożądane jest zróżnicowanie jej składu, ponieważ połączenie różnych umiejętności i punktów widzenia pomaga zwiększyć efektywność organu.
Konieczność wprowadzenia odpowiednich standardów selekcji członków rady nadzorczej i rady dyrektorów jest podkreślana przez prawo UE. Wzorem zaleceń ładu korporacyjnego formułowanych na rozwiniętych rynkach kapitałowych zaleca ono powierzenie samym radom problematyki własnej sukcesji. W oparciu o okresowe samooceny, muszą w odpowiednim czasie oferować odpowiednie rozwiązania dla walnego zgromadzenia.
Na Ukrainie w decyzji Krajowej Komisji Papierów Wartościowych i Giełd nr 402 z 01.06.2017 r. [7] zatwierdzono wymagania dotyczące informacji o kandydatach na członków organu spółki akcyjnej. W związku z tym, zgodnie z punktem 1. wymagań w przypadku wyboru członków organu spółki akcyjnej w drodze skumulowanego głosowania w biuletynie kumulacyjnym, należy podać następujące informacje o każdym kandydacie:
1) nazwisko, imię, patronimikum (jeśli istnieje);
2) rok urodzenia;
3) osoba (-y), która (-e) złożyła (-li) propozycję kandydata, wskazując imię, nazwisko akcjonariusza, wielkość posiadanego przez niego udziału;
4) liczbę, rodzaj i / lub typ akcji kandydata w spółce akcyjnej, do której wybierany jest kandydat;
5) wykształcenie (pełna nazwa instytucji, rok ukończenia studiów, specjalność, kwalifikacje);
6) miejsce zatrudnienia (główne i / lub niepełne etaty), stanowiska zajmowane przez kandydata w osobach prawnych;
7) informacje o doświadczeniu zawodowym w ciągu ostatnich pięciu lat (okres, miejsce zatrudnienia, zajmowane stanowisko);
8) obecność (brak) informacji w rejestrze karnym;
9) obecność (brak) zakazu zajmowania określonych pozycji i / lub wykonywania określonych czynności;
10) czy kandydat jest podmiotem powiązanym ze spółką akcyjną, do której został wybrany;
11) informacje na temat:
• akcjonariusze spółki - posiadacze 5 lub więcej procent akcji zwykłych (w przypadku publicznych spółek akcyjnych) lub 10 lub więcej procent akcji zwykłych (w przypadku prywatnych spółek akcyjnych), którzy są podmiotami powiązanymi z kandydatem, ze wskazaniem imienia, nazwiska i patronimiki (jeśli występują) / nazwa każdego z tych akcjonariuszy, wielkość posiadanego pakietu akcji;
• funkcjonariusze spółki akcyjnej, którzy są podmiotami powiązanymi z kandydatem, ze wskazaniem imienia, nazwiska, stanowiska urzędnika spółki akcyjnej;
12) czy kandydat na członków rady nadzorczej jest akcjonariuszem, przedstawicielem akcjonariusza lub grupą akcjonariuszy (wskazując imię, nazwisko (jeśli istnieje) / nazwę tego akcjonariusza lub akcjonariuszy, wielkość bloku (-ów) akcji) czy on lub ona jest niezależnym dyrektorem;
13) dostępność pisemnego wniosku kandydata o zgodę na wybór na członka organu spółki akcyjnej (tłum. własne) [7].
Członkowie rady nadzorczej muszą posiadać wiedzę, kwalifikacje i doświadczenie niezbędne do wykonywania swoich obowiązków. Członkowie rady nadzorczej powinni mieć możliwość poświęcenia wystarczającej ilości czasu na pracę w radzie nadzorczej.
Zgodnie z ukraińskim ustawodawstwem kryteria wyboru kandydatów na członków rady nadzorczej powinny być określone w wewnętrznych dokumentach firmy. Przy określaniu kryteriów wyboru i nominacji kandydata na członka rady należy wziąć pod uwagę, że rada powinna składać się z osób posiadających niezbędną wiedzę, umiejętności i doświadczenie do wykonywania swoich funkcji. Biorąc pod uwagę potrzebę ogólnego zarządu i kontroli nad finansową i gospodarczą działalnością spółki, każda osoba nominowana na stanowisko członka rady nadzorczej musi mieć w momencie wyboru specjalne wykształcenie w zakresie ładu korporacyjnego i posiadać podstawowe umiejętności analizy finansowej (ekonomicznej) lub nabyć je zgodnie z kadencją.
Oprócz kwalifikacji i doświadczenia kandydatów w wyborach członków rady zaleca się uwzględnienie takich czynników, jak: reputacja i wiek kandydata, obecność potencjalnych konfliktów interesów, ewentualny udział kandydata w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją zagranicznej działalności gospodarczej, itp. Aby skutecznie wykonywać swoje funkcje, członek zarządu musi mieć wystarczająco dużo czasu na regularne zapoznawanie się z sprawami spółki, na analizę dokumentów związanych z porządkiem obrad posiedzeń rady i na osobiste uczestniczenie w posiedzeniach rady. Spółka może w swoich dokumentach wewnętrznych ograniczyć liczbę innych spółek, w których osoba być członkiem rady nadzorczej (tłum. własne) [4].
Podsumowując, warto zauważyć, że wymagania wobec kandydatów na członka rady nadzorczej w Polsce i na Ukrainie są dość podobne. Zatem musi to być osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych, która nie została skazana za przestępstwa, a także posiadać specjalistyczną wiedzę i być w stanie poświęcić wystarczającą ilość czasu na sprawy spółki.
Literatura
1. Kodeks karny: ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Dz.U. 1997, nr 88, poz. 553.
2. Opalski А., Wiśniewski A. W., Kodeks spółek handlowych. T. 3a, Spółka akcyjna: Komentarz, Art. 301-392. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck 2016.
3. Sołtysiński S., Kodeks spółek handlowych. Tom III. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2013.
4. Алексєєва О., Члени наглядової ради акціонерного товариства: особливості взаємовідносин із акціонерним товариством, Форум права, № 2, 2012. http://www.nbuv.gov.ua/ejournals/FP/2012-2/12aoeiat.pdf.
5. Конституція України: Закон України від 28.06.1996 р. № 254к/96-ВР в редакції від 01.01.2020 р. https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/254%D0%BA/96-%D0%B2%D1%80#Text.
6. Про акціонерні товариства: Закон України від 17.09.2008 р. № 514-VI. https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/514-17#n789.
7. Про затвердження Вимог до інформації про кандидатів у члени органу акціонерного товариства: Рішення Національної комісії з цінних паперів та фондового ринку від 01.06.2017 р. № 402. https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/z0791-17.
8. Рішення Конституційного Суду України у справі за конституційним поданням 53 народних депутатів України щодо відповідності Конституції України (конституційності) пункту 2 частини першої статті 7, пункту 2 розділу VIII „Прикінцеві та перехідні положення“ Закону України „Про засади запобігання і протидії корупції“ від 13.03.2012 р. № 6-рп/2012. https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/v006p710-12.
9. Черпак А., Роль наглядової ради у системі корпоративного управління акціонерного товариства file:///C:/Users/user/Downloads/cherpak_naglydova_rada.pdf.
|
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution 4.0 International License
Знайшли помилку? Виділіть помилковий текст і натисніть Ctrl + Enter
